استاد عزیز
پوست بدن به علت دارا بودن لایه های چربی و بافت، به مانند یک عایق حرارتی عمل میکند. به علاوه، خود عروق نیز شامل رگها و مویرگها که در آنها خون جریان دارد، دارای لایه های چربی هستند که یک سد عایق حرارتی دیگر به شمار میرود. بنابراین، در حالی که دمای جریان خون برابر 37 درجه است، هنگامی که این حرارت میخواهد جریان خون را ترک و به سطوح خارجی بدن برسد، مجبور است تا از لایه های متعدد عایق حرارتی عبور کند. در نتیجه، اگر دمای سطح پوست (زنده) اندازه گیری شود، مسلما کمتر از دمای خونی خواهد بود که در زیر آن در جریان است.
شما در روز سه شنبه ۱۹ دی در پاسخ به علیرضاـ۱ چنین فرمودید: «امتحان اش بی ضرر است تا معلوم شود که ادعای ده درجه خنک تر بودن پوست بدن ابلهانه است. اگر لازم بدانید حرارت سنجی را میان دو انگشت خود نگهدارید تا معلوم شود که 37 درجه است.»
من این مطلب را پریشب شخصا آزمایش کردم. پریشب و بعد از بازگشت از فعالیت ورزشی، در حالی که در دستانم جریان خون و حرارت را کاملا احساس میکردم، تصمیم گرفتم که ادعای شما را به بوته ی آزمایش بگذارم. یک دماسنج پزشکی را که به طور معمول برای تشخیص درجه حرارت بدن استفاده میشود میان انگشتان خود گرفتم. حتی آن را میان کف دست و انگشتان خود محکم قفل کردم، بطوری که مخزن جیوه ی آن بطور کامل توسط کف دست و انگشتانم پوشانده شود. به هر طریقی که فکرش را بکنید تلاش کردم، اما دمای دماسنج از 35.4 درجه ی سانتیگراد بالاتر نرفت. همین آزمایش ساده نشان میدهد که ادعای شما نادرست است.
اگر دمای انگشتان دست انسان برابر با دمای جریان خون بود، دیگر دلیلی نداشت که برای اندازه گیری دمای بدن، دماسنج را زیر زبان و یا زیر بغل بگذارند، بلکه مستقیما آن را از انگشتان دست اندازه می گرفتند.
توجه داشته باشید که در حالی که دمای جریان خون 37 درجه است، اما دمای هر یک از اندامهای بدن به چندین عامل بستگی دارد:
۱. حجم جریان خونی که از آن میگذرد: مثلا جریان خون عبوری از طحال و انگشتان دست یکسان نیست.
۲. نرخ تولید حرارت در آن اندام: مثلا حرارت تولید شونده از مغز انسان با حرارت تولید شونده از کلیه ها یکسان نیست.
۳. فاصله ی آن اندام از تنه ی مرکزی: تنه ی مرکزی بدن شامل امعا و احشای داخلی بالاترین حرارت را دارد، در حالی که میزان این حرارت در اندامهای انتهایی انگشتان دست و پا به حداقل خود میرسد. علت اینکه دماسنج را زیر زبان و یا زیر بغل میگذارند نیز همین است: زیر زبان دارای حجم عبوری جریان خون بالا و عایق بندی کم بوده و بهترین مکان برای اندازه گیری دمای خون است. همچنین، زیر بغل نیز به تنه ی مرکزی چسبیده است و دمای سطحی آن به دمای واقعی جریان خون بسیار نزدیک است.
در پایان، بگویم که شما آزمایشی را مطرح کردید و من آن را انجام داده و نتیجه را گزارش دادم. اکنون نوبت من است که آزمایشی را مطرح کنم و شما آن را انجام دهید:
ابتدا دست خود را روی پیشانی خود بگذارید و میزان نسبی گرمای آن را بسنجید؛ سپس، همین دست خود را روی انگشتان پای خود بگذارید و دوباره حرارت نسبی را بسنجید. آیا نتیجه ی عمل در هر دو مورد یکسان است؟
با احترام