پوزش بخاطر کتاب آتشکده‌های ایران
رضا مرادی غیاث آبادی
چهارشنبه ۱۶ شهریور ۱۳۹۰
نگارنده قصد دارد در این نوشتار بابت اطلاعات نادرستی که پانزده سال پیش در کتاب «آتشکده‌های ایران» به خواننده داده است، پوزش بخواهد و آن اشتباه را جبران کند. هر چند این کتاب اکنون نایاب است و قصدی برای انتشار مجدد آن نیست، اما امیدوار است که کتابخانه‌ها و اشخاصی که این کتاب را در اختیار دارند، نسخه‌ای از این نوشته را ضمیمهٔ آن کنند. (چاپ کنید)
چاپ نخست کتاب آتشکده‌های ایران در سال ۱۳۷۵ و چاپ دوم آن در مجموعهٔ دایره‌المعارف عکس ایران در سال ۱۳۷۶ منتشر گردید. این کتاب به دوست و همراه عزیز و گرامی تاجیک، آقای رحمان رجبی (رحمان یزدانوویچ رجبوف) تقدیم شده بود و از ایشان نیز بابت این قصور پوزش می‌خواهم.
در این کتاب تعداد ۲۵ آتشکده ایران معرفی شده بودند و در زیرنویس عکس‌ها از عنوان «آتشکده» برای آنها استفاده شده بود. این در حالی است که هیچکدام آن آثار (حتی یکی از آنها)، آتشکده باستانی نبودند.
این اشتباه از آنجا ناشی شده بود که در تداول غلط و رایج تردید نکرده بودم و نسنجیده از پژوهشگران و نویسندگانی که عنوان آتشکده را به این بناها اطلاق می‌کردند، پیروی کرده بودم. در حالیکه باور کورکورانه از نظریه‌ها و ادعاهای موهوم، و بررسی نکردن دلایل و شواهد، برای هیچ پژوهشگری زیبنده نیست.
پس از آنکه به این نتیجه رسیدم که اطلاق عنوان آتشکده به این بناها نادرست است و هیچ شاهدی آنرا پشتیبانی نمی‌کند، پرسش دیگری مطرح شد و آن اینکه چرا و به چه دلیل چنین ادعایی تا این اندازه عمومیت یافته است؟ بخصوص با توجه به اینکه کمترین منابع مکتوب یا شواهد باستان‌شناختی مبنی بر چنین انتسابی از هیچکدام آن بناها بدست نیامده بود. پاسخ به این پرسش دشوار بود و نگارنده احتمال می‌داد که شاید کسی برای نخستین بار چنین فرضی را مطرح کرده و سپس دیگران به اعتبار او، آنقدر آن فرض را تکرار کرده‌اند تا از فرط تکرار شبیه به واقعیت شده است.
اما ادامه پیگیری‌ها و کنجکاوی‌ها، پرده از واقعیت‌های دیگری برداشت. آن واقعیت تلخ عبارت بود از مکتب‌سازی‌ها، هویت‌تراشی‌ها و القائات اردشیر ریپورتر- نماینده انجمن زرتشتیان هند و جاسوس و رئیس سرویس مخفی اطلاعات بریتانیا در ایران- در معرفی و نامگذاری هرگونه بنای ناشناخته با کارکرد نامعلوم تحت عنوان مجعول آتشکده. او همچنین ترتیبی داده بود تا با مشارکت پارسیان هند تعدادی آتشکده در تهران، یزد و کرمان ساخته شود و قدمت آنها با تبلیغات مستمر به عصرهای کهن منسوب گردد (برای آگاهی بیشتر بنگرید به: «اردشیر و شاپور ریپورتر، عاملان سلطه بریتانیا در ایران»).
اما این اشتباه در نهایت به نتیجه نیکویی رسید و آن چنین بود که دقت در سازه‌ها و شک و تردیدهای بعدی پیرامون آنها، مرا به سمت مطالعه مناسبات چارتاقی‌های ایران با تغییرات میل محور خورشید کشاند و به شناسایی سازه‌های خورشیدی و کاربری تقویمی چارتاقی‌های ایران منجر شد.
اغتشاش دیگری که در این زمینه رخ داده است، اختلاط مفاهیم «آتشکده»، «آتشگاه» و «آتشدان» است. چنان که گویی آتش برای ایرانیان فقط و فقط برای اعمال عبادی زرتشتی بوده و فاقد هرگونه کاربرد و کارکرد دیگری بوده است. این سه مفهوم در حالی بر اثر تکرار و تبلیغات فراوان بجای یکدیگر نشسته‌اند و معنا و مفهومی مذهبی بخود گرفته‌اند، که تنها نخستین آنها- یعنی آتشکده- در مواردی می‌تواند در بردارندهٔ مفهومی مذهبی باشد و از میان آن مفاهیم مذهبی نیز، فقط بخشی از آن به آتش‌پرستی دین زرتشتی مربوط می‌شود.
اما آتشگاه به هر محوطه یا بنایی گفته می‌شود که در آن آتشی افروخته شود. مانند یک میل پیام‌رسانی. آتشدان نیز به هر ظرف یا اجاق یا کوره یا تنوری گفته می‌شود که برای پخت‌وپز، سفال‌پزی، زغال‌سازی، پهن‌سوزی، آهنگری و غیره استفاده می‌شود.
اما توضیح مختصری در بارهٔ آنچه که در آن کتاب آورده بودم و بناهایی که به تأسی از تداول غلط و رایج، آنها را آتشکده نامیده بودم، عبارتند از:
- یازده چارتاقی منفرد که هیچکدام از آنها آتشکده نبوده‌اند و دارای مشخصه‌هایی در پیوند با خورشید و احتمالاً با آیین میترا هستند. به عبارت دیگر این چارتاقی‌ها نه تنها آتشکده نبوده‌اند، که حتی بناهایی بوده‌اند که پس از تنگ‌نظری‌ها و قتل‌عام‌های دینی موبدان زرتشتی عصر ساسانی، ویران و یا متروک شده بودند.
- بنای مشهور به تخت‌سلیمان در شمال تکاب که مجموعه‌ای از کاخ‌های تفریحی از زمان ساسانیان (و احتمالاً پیش از آن) تا زمان ایلخانیان بوده است.
- بنای مشهور به صفه سرمسجد در شهر مسجدسلیمان که کاخ یا نیایشگاهی از دورهٔ پیش‌هخامنشی و همراه با سازه‌ای خورشیدی است.
- بنای مشهور به تپه‌میل در راه میان شهرری و ورامین که بر روی یک تپه پیش‌تاریخی ساخته شده و کاربرد نامعلوم دارد.
- بنای مشهور به مهربین در راه اصفهان به نجف‌آباد که کاربردی نامعلوم دارد و اخیراً نام آتشگاه را بر آن نهاده‌اند. هر چند در برخی متون کهن اشاره‌ای به وجود آتشگاهی در منطقه مهربین شده است، اما آن متون آشکارا میان آتشگاه با بنای قلعه‌مانند «مهربین» که مکان آنرا بر فراز کوه دانسته‌اند، تفکیک قائل شده‌اند.
- بنای مشهور به تخت‌رستم در غرب شهریار که یک میل پیام‌رسانی همراه با یک تختگاه ناشناختهٔ دیگر بوده است.
- بنای مشهور به قلعه‌دختر در جنوب قم که کاربردی ناشناخته داشته و در سال‌های اخیر بطور کامل منهدم شده است.
- آتشکده‌های شهرهای تهران، یزد، کرمان، و نیز آتشکده‌های تفت، خرمشاه، قاسم‌آباد، زین‌آباد و رحمت‌آباد در حوالی یزد، هیچکدام آتشکده‌های باستانی نیستند و همگی در دوران نفوذ اردشیر ریپورتر ساخته شده و برای آنها یا برای آتش آنها سابقهٔ دیرین تراشیده شده است.
البته بجز اینها، بناهای دیگری نیز وجود دارند که معمولاً با یکی از عناوین موهوم آتشکده، آتشگاه یا آتشدان معرفی می‌شوند؛ اما نگارنده در همان زمان نیز در صحت چنین انتساب‌هایی تردید کرد و در آن کتاب، کاربری آنها را به عنوان آتشکده نپذیرفت. از آن جمله‌اند: میل اژدها در نورآباد ممسنی، بنای منتسب به آناهیتا در بیشاپور، کاخ فیروزآباد، و سکوهای سنگی با کاربری ناشناخته در پاسارگاد، نقش‌رستم و تنگ کرم فسا.
جالب است که بناهایی را به عنوان آتشکده معرفی و تبلیغ کرده‌اند که دارای تفاوت بسیار متنوعی در شکل و ساختار و نقشه هستند و در بسیاری موارد کمترین شباهتی به یکدیگر ندارند.
ارائه اطلاعات غلط و موهوم (بخصوص اگر متکی بر تلقین‌های سلطه‌گرانهٔ استعماری باشد)، نه تنها در ذات خود کاری ناپسند است، که سدی در راه دستیابی به واقعیت‌ها است. چنانچه این اصرارهای مداوم و مکرر وجود نمی‌داشت، شاید تاکنون به رمز و راز بسیاری از این مجهولات پی برده شده بود.
در پایان ضمن پوزش مجدد بخاطر اطلاعات غلطی که تحت تأثیر تداول غلط و رایج به مخاطب داده بودم، آرزو می‌کنم کسان دیگری نیز که بنا به عادت و تکرار، بسیاری از بناهای باستانی ایران را آتشکده خطاب می‌کنند، یا از این ادعای نادرست و گمراه‌کننده دست بردارند و یا برای آن مدارک ملموس و شواهد باستان‌شناختی عرضه کنند.
نگارنده پس از هجده سال بررسی پیرامون این موضوع و سفرهای مکرر و بررسی بناها از نزدیک، بر این گمان است که در سراسر ایران حتی یک آتشکده باستانی با قطعیت شناسایی نشده است و حتی اطلاع نداریم که معماری آتشکده دارای چه مشخصه‌ها و ویژگی‌هایی بوده است. به نظر می‌رسد که تمامی آتشکده‌های باستانی یا ویران شده‌اند و یا با تغییر کاربری تبدیل به مسجد شده‌اند.
گفتارهای دیگر:
انتشار کتاب چارتاقی‌های ایران
آتشکده پردغان: بازماندی در پیوند با مزدکیان فراهان
انتشار کتاب فرهنگنامه ایران باستان
رنج های بشری ۷۷: مجازات زن بخاطر گناه مرد در دین زرتشتی
معرفی کتاب «جعل فرهنگ شرق نزدیک باستان»
انتشار کتاب «ایران چیست؟»
انتشار کتاب کتیبه خارک
پیشگفتار کتاب فراهان‌نامه
انتشار کتاب ارزندهٔ واژه‌های فارسیِ عربی شده
چاپ کتاب اسپیت‌نامه
http://ghiasabadi.com/persian-fire-temple.html
ستارگان دروغ و خیانت
جمع آوری آراء ، نظرات ، مقالات و یادداشتهای پراکنده ناریا (آقای ناصر پورپیرار)
ستارگان دروغ و خیانت
جمع آوری آراء ، نظرات ، مقالات و یادداشتهای پراکنده ناریا (آقای ناصر پورپیرار)دسته‌ها
- مستند تخت گاه هیچ کس 9
- مستند طوفان نوح 27
- مستند مجعولات مجلل 10
- فیلم مستند زخم نشر 9
- قرآن کریم Holy Quran و آیات مبین 211
- مجموعه یادداشتهای عظیم قلم نگارش 68
- کتابت و کتاب نویسی 39
- تخت جمشید Persepolise پارسه 56
- پاسارگادPasargad معبد کوروش کبیر 6
- یهود Jews یهودیت Jewish جهودان 197
- دوستانه 332
- شهرهای ایران Iranian Old Cities 144
- نقشه های جغرافیاییGeographic Map 21
- نظرات جالب دیگران 870
- مطالب متفرقهMiscellaneous Notes 521
- عجز و آوارگی مخالفان 223
- حرف های فعلا مبهم ! 122
- عید پوریم Purim/Pourim/Poorim 117
- بنی اسرائیل/بنی اسراییل/قوم مصری 21
- جملات زیبا 56
- افراد و شخصیت ها 215
- اسلام و شمشیر 56
- کتیبه ها و حجاریهای باستانی 100
- کتابت قرآن و قرآن نویسی 40
- قرآن و تحریف ناشدگی آن 15
- زبان ها،اقوام و قومیتها،نژادها 163
- اسلام،دین اسلام Islam و مسلمانان 131
- قاجار،خاندان قجر و حکومت قاجاریه 216
- نکات بدیع و آموزنده 56
- دیوار چین ( جاده های قدیمی چین ) 9
- هخامنشیان(هاخام / خاخام منشی ها) 48
- نقش رستم و نقش رجب 2
- احیاء وحدت مسلمین 63
- اشکانیان،ارشکوسیان،سلوکیان،یونان 16
- خط سومی ها !! 8
- اهل کتاب،یهود و نصاری،مسیحیان 28
- اقتصاد، تجارت،بانکداری Economics 31
- سیاسی،حکومتی،Politics,Governing 163
- انعکاس و بازتاب 46
- انقلاب مشروطه 72
- دوران پهلوی اول و دوم،آریامهر 14
- منازعه ، نوشته مهدی - مهدی 13
- در جهان،دستکاریهای فرهنگی 89
- تاریخ معاصر (جدید) 75
- فرهنگ(جدید) 67
- دوران قبل از مشروطه (جدید) 12
- در حاشیه و مسایل دوستان ( جدید) 95
- فتوای تنباکوی میرزای شیراز(جدید) 12
- مستند ابطال شناسنامه-مجتبی غفوری 22
- ملک یمین، ما ملکت ایمانکم(جدید) 37
- معماری،طراحی،آرشیتکت ابنیه(جدید) 32
- فرهنگ و تمدن (جدید) 49
- چغازنبیل، زیگورات ایلامی (جدید) 1
- کتیبه رزیتا Rosetta Stone (جدید) 3
- امپراطوری ساسانیان (جدید) 6
- Milestone (جدید) 22
- کودتای۲۸مرداد ۳۲ علیه مصدق(جدید) 2
- انقلاب اسلامی 57 در ایران (جدید) 2
- ایران پس از انقلاب (جدید) 2
- جنگ ایران و عراق،دفاع مقدس(جدید) 30
- بابیه،بهائیه-بابیت،بهائیت (جدید) 12
- دوران صفویان (صفویه) (جدید) 4
- روحانیت،روحانیون،ملا،آخوند(جدید) 14
- پزشکی،طبابت،Medicine ،دارو(جدید) 40
- حمله جهودان به حلقه دوستان(جدید) 45
- کشفیات باستانی انسان شناسی دوران دیرینه سنگی، پالئولیتیک(جدید) 1
- شخصیت پیامبر اسلام و تربیت شدن و تاثیر پذیری در مکتب قرآن(جدید) 7
- فیلم مستند خط، قلم، نگارش 4
جدیدترین یادداشتها
همه- تعاملات فرهنگی، قرآن نویسی، سکه های ساسانی، عربی، ایرانی، رومی، یونانی و پارسی، متون عربی و فارسی با الفبای عبری، فارسیهودی
- گفتگو/ مصاحبه با دکتر صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی در مورد جنگ ایران و عراق و نقش دو کشور در شروع و تداوم ریختن خون مسلمین
- معرفی ماهیت مخالفان آقای پورپیرار و بهانه های به ظاهر استدلالی و کودکانه و ایرادات بنی اسرائیلی بر مطالب ثقیل خارج از توان فکری
- ارتباط با همفکران بنیان اندیش با ایمیل و دریافت نسخه آرشیو شده بخشهای نظرات وبلاگ های قدیمی مرحوم ناصر پورپیرار از طریق دوستان
- توسعه زیربنایی کشور و ضرورت همراهی سران و رهبران کشور با مردم و عقاید و فرهنگ و علاقه مردم جهان عرب به صدام حسین به چشم شهید
- خیانتهای فرهنگی مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ممانعت از ترویج اندیشه ها و آرای ضدصهیونیستی و ترویج ریا، نفاق و پنهانکاری
- نظریه اهلی کردن اسب در آسیای میانه و شمارش پان عربیستی تعداد لغتهایی که از عربی وارد زبان انگلیسی شده / مشابهت با پان فارسیسم
- غلو و دروغ پردازی ایرج پسر دکتر محمود حسابی در مورد ملاقات با فرمی، اینشتین، شرودینگر، ماسینی و دعوت به سفره هفت سین در پرینستون
- آگاه سازی مردم با انتشار مطالب نسل کشی پوریم و نیاز به روشنگری حقیقت با ترویج قرآن و درخواست ترجمه فارسی از آقای پورپیرار
- حقیقت پنهان،مخفی و ناگفته ارسطو،افلاطون، سقراط،بقراط،جالینوس،ارشمیدس، ابن سینا،ابوریحان بیرونی،بودا و دیگر شخصیتهای تاریخ باستان
بایگانی
- تیر 1395 9
- فروردین 1395 18
- اسفند 1394 7
- بهمن 1394 11
- دی 1394 17
- آذر 1394 8
- آبان 1394 9
- مهر 1394 5
- فروردین 1394 1
- مرداد 1393 19
- تیر 1393 19
- خرداد 1393 15
- اردیبهشت 1393 46
- فروردین 1393 32
- اسفند 1392 29
- بهمن 1392 47
- دی 1392 51
- آذر 1392 97
- آبان 1392 121
- مهر 1392 107
- شهریور 1392 121
- مرداد 1392 107
- تیر 1392 82
- خرداد 1392 168
- اردیبهشت 1392 157
- فروردین 1392 161
- اسفند 1391 148
- بهمن 1391 183
- دی 1391 219
- آذر 1391 178
- آبان 1391 188
- مهر 1391 187
- شهریور 1391 200
- مرداد 1391 174
- تیر 1391 154
- خرداد 1391 179
- اردیبهشت 1391 157
- فروردین 1391 105
- اسفند 1390 87
- بهمن 1390 122
- دی 1390 145
- آذر 1390 137
- آبان 1390 50
- مهر 1390 108
- شهریور 1390 24
- مرداد 1390 154
- خرداد 1390 49
- اردیبهشت 1390 187
- فروردین 1390 92
- اسفند 1389 106
- بهمن 1389 131
- آبان 1389 100
- مهر 1389 137
- شهریور 1389 102
تقویم
تیر 1395| ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
جستجو
آمار : 6576416 بازدید
Powered by Blogsky
طراحی،معماری،پلان،نقشه،ساختار آتشکده های آیین زرتشتی و چهار طاقی
آیدین
جمعه 10 آذر 1391 ساعت 6:17 PM
پاسخ:
اقای ایدین. در برابر این همه خیال پردازی های متنوع، چون ساسانیان و میتراییسم و مزدکیان و غیره، کاش بر سر اعتقاد اتشکده ای خویش باقی می ماند.
اقای ایدین. در برابر این همه خیال پردازی های متنوع، چون ساسانیان و میتراییسم و مزدکیان و غیره، کاش بر سر اعتقاد اتشکده ای خویش باقی می ماند.
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد